وقتی اروپاییها را در تشخیص کرونا جا گذاشتیم
مدیرعامل شرکت دانشبنیان پیشتاز طب زمان ، درحالی از اینکه با تیمهای محقق فعال و مکانیزم درست شتابدهی و تجربهای که در ساخت کیتهای آزمایشگاهی دارند، توانستهاند در تولید کیتهای تشخیص بیماری کووید-19 از رقبای اروپاییشان سبقت بگیرند و نیز از اینکه بنا دارند همه محصولات آزمایشگاهی مورد نیاز کشور را تولید نمایند میگوید که معتقد است اگر شرایط اقتصادی مقداری بهبود پیدا کند، شرکتهای دانشبنیان نقش اصلی را در توسعه اقتصاد کشور خواهند داشت.
به گزارش روابط عمومی انجمن شرکتهای دانشبنیان حوزه سلامت تهران، دکتر بهروز حاجیانطهرانی با بیان روایتی از گذشته تا آینده شرکت پیشتاز طب زمان، از اینکه چطور توانستهاند بازار جهانی را به دست بگیرند، شرکتهای اروپایی را در تشخیص ویروس کرونا جا بگذارند، وضعیت حمایت از شرکتهای دانش بنیان حوزه سلامت، صادرات دانشبنیان، آینده پیشروی این شرکتها و رویدادی که قرار است از طریق انجمن شرکتهای دانشبنیان حوزه سلامت تهران در جهت شبکهسازی اجرا شود، میگوید.
از تز دانشجویی تا به دست گرفتن بازار جهانی
مدیرعامل شرکت دانشبنیان پیشتاز طب زمان درباره پیشینه این شرکت در تولید کیتهای آزمایشگاهی بیان کرد: شرکت پیشتاز طب زمان حدود ۲۲سال پیش فعالیتش را شروع کرد. با توجه به این که رشته تحصیلی من علوم آزمایشگاهی است، به عنوان یکی از موسسین، این شرکت را در این زمینه فعال نمودم و شروع به کار نمودیم. هدفمان هم از همان ابتدا این بود که بتوانیم به بخش تولید وارد شویم. بنابراین چون موضوع تز من درخصوص تشخیص یک ویروس و روشی بود که هنوز خیلی متداول نبود (روش الایزا) با همان نگاه یک اتاقک آزمایشگاهی ایجاد و کار تحقیقاتی را شروع کردیم و خیلی زود به چند محصول رسیدیم که برای اولین بار بود که در کشور ما تولید میشد.
او ادامه داد: از آنجایی که آن محصولات در آن زمان نیاز به تکنولوژی داشتند، به عنوان یک محصول دانشبنیان تلقی میشد. هرچند که هنوز آن زمان نام «دانشبنیان» وجود نداشت اما به هر جهت آن محصولات، تک محسوب میشدند. و چون بعضی از آنها حتی در کشورهای خیلی توسعهیافته هم تولید نمیشدند، بازارهای خوبی در دنیا پیدا کردیم. همچنین در نمایشگاههای خارجی شرکت کردیم و به همین ترتیب و به مرور زمان کارمان را توسعه دادیم و شروع به صادرات محصولات نمودیم.
به گفته دکتر حاجیانطهرانی شرکت پیشتاز طب زمان در حال حاضر نزدیک به ۵۰ محصول مختلف را از تشخیص انواع سرطانها، بیماریها و ناهنجاریهای هورمونی و انواع بیماریهای عفونی در لیست محصولات خود دارد، که بسیاری از اینها به کشورهای مختلفی صادر شدهاند.
او سپس با اشاره به برخی محدودیتها اظهار کرد: یکی از محدودیتهایی که داشتهایم این بوده که ما تولیدکننده مواد بیولوژیک بودیم، در واقع کیتهای ما پایه بیولوژیک داشتند و با دستگاهها و تجهیزات خیلی آشنا نبودیم و در حوزه کاریمان نبود اما در کشورهای توسعهیافته همین تکنولوژی را به دستگاههای بسته منتقل کرده بودند. شرکتهای بزرگ خارجی مثل زیمنس، ابوت و… کیتهایشان را به دستگاههای بسته منتقل کردند و زمانی که آزمایشگاهی آن دستگاه را میخرید، دیگر نمیتوانست از کیتهای ما استفاده کند. باید حتما از کیتهای آن کشور خارجی میخرید و چون درهای واردات هم باز بود، این محصولات حجم بزرگی از بازار ما در داخل کشور را گرفتند. بعد هم با وجود تحریمها صادراتمان تحت شعاع قرار گرفت، چون نمیتوانستیم تبادلات مالی انجام دهیم. خریداران خارجی اگر میخواستند منبع خریدشان را نشان دهند و پول را به ایران ارسال کنند، در خیلی از موارد امکانپذیر نبود و خیلی از بازارهای صادراتیمان به خاطر تحریمها و به مرور زمان از دست دادیم.
مدیرعامل شرکت دانشبنیان پیشتاز طب زمان در ادامه درباره چگونگی تولید به موقع کیتهای تشخیص بیماری کووید-۱۹ توسط این شرکت گفت: با توجه به اینکه ما همیشه به بخش تحقیقاتمان توجه داشتهایم، در شرکت، کارخانه و دفتر مرکزی همیشه بخشی به کار تحقیقات اختصاص داشته است اما از مدل آن راضی نبودیم، پرسنل استخدامی، کار تحقیقات را انجام میدادند اما شاید خیلی انگیزه لازم را برای توسعه محصولات جدید نداشتند. هر سال چند محصول جدید به محصولاتمان اضافه میشد اما تعدادش خیلی جذاب نبود و محصول به اندازه آن زمان، با تیمی که خودم درست کرده بودم در بخش تحقیقات کار میکردیم تولید نمیشد، درحالی که ما در سال اول ۹ محصول وارد بازار کردیم و سالانه هفت، هشت محصولمان به بازار میآمد. اما از آن زمان که دیگر تیممان را به نیروهای استخدامی واگذار کردیم تا کار تحقیقات را انجام دهند، مدام دنبال این بودیم که چطور این کار تحقیقاتی به خوبی توسعه پیدا کند و گروههای تحقیقاتی بتوانند باانگیزه جذب سیستم شوند.
سبقت گرفتن از رقیبان اروپایی در تشخیص کرونا
دکتر حاجیانطهرانی با اشاره به اثرگذاری شکلگیری شتابدهنده «سیناپس» در تولید به موقع کیتهای تشخیص بیماری کووید-۱۹ بیان کرد: دو سال پیش تفکر راهاندازی یک شتابدهنده فناوری-آزمایشگاهی در ذهنمان جرقه زد و به کمک آقای دکتر یونسی، همکار خوبم که مدیر توسعه کسبوکار پیشتاز طب زمان هستند، شتابدهنده سیناپس را راهاندازی کردیم که تیمهای جدیدی را در آن جذب کردیم و شروع به فعالیت کردند و بخش تحقیقات شرکت را نیز به این شتابدهنده منتقل کردیم. علت اینکه ما توانستیم با سرعت کیتمان برای تشخیص کووید-۱۹ را قبل از شرکتهای اروپایی آماده کنیم این بود که تیمهایی سریع، باسواد و با تجربه درست کرده بودیم که حتی بر روی طراحی دستگاههای بسته کار میکردند تا خودمان این دستگاهها را طراحی کنیم چرا که ما با دانشگاههایی مثل دانشگاه صنعتی شریف، علم و صنعت و… هم ارتباط گرفته بودیم. این تفکر که این دستگاههای بسته را هم خودمان بسازیم و کیتهایمان بر روی آن قابل استفاده باشد چون استفاده از این دستگاهها برای آزمایشگاهها راحتتر است در حال انجام بود و حالا هم در دست اقدام است و فکر میکنم تا آخر امسال دستگاههای بسته شرکت ما همسطح و همکیفیت با شرکتهای قدر خارجی آماده و کیتهایمان بر روی آنها قرار گیرند.
او افزود: اتفاقی که افتاد این بود که تحریمها باعث شد قیمت ارز بالاتر برود و موارد دیگری هم در داخل کشور به آن دامن زد برای همین اگر محصولاتی که با دلار و یورو گران وارد میشدند در کشور خودمان تولید میشد، دست بالا را ما داشتیم چون عمق دانشمان بالا است و فقط یکسری مواد اولیه را میخریم اما فرآیندی که روی آن انجام میشود، ارزش افزوده ایجاد میکند که قطعا واردکننده نمیتواند با آن رقابت کند.
مدیرعامل شرکت پیشتاز طب زمان همچنین با اعلام این خبر که این شرکت در حال حاضر ۲۵ پروژه در حال انجام دارد گفت: یک سری از آنها روی دستگاههای بسته شروع به کار کردند، یک سری روی کیتهایی که برای اینها است و یک سری هم کیتهایی است که برای بیماریهای خاص در دنیا مورد استفاده قرار میگیرند اما هنوز در ایران خیلی کم استفاده میشود یا اصلا نیامده است. اما با شیوع ویروس کرونا اولویت را به تولید کیتهای تشخیص کووید-۱۹ دادیم، برای همین در اوایل فروردینماه سال جاری کیتهای مولکولی تشخیص کووید-۱۹ را طراحی و وارد بازار کردیم و در آخر فروردین هم کیت سلولوژیمان طراحی و آماده ارائه به بازار شد.
او با اشاره به پیشی گرفتن شرکت پیشتاز طب زمان از رقبای اروپایی در تولید کیت تشخیص بیماری کووید-۱۹ بیان کرد: وقتی که ما کیت سلولوژی تشخیص کووید-۱۹ را وارد بازار کردیم، هنوز کیتهای شرکتهای اروپایی بیرون نیامده بود و سرعت خیلی خوبی داشتیم. این سرعت ناشی از حضور تیمهای محقق فعال و مکانیزم درست شتابدهی و تجربهای که در ساخت کیتهای آزمایشگاهی داشتیم بود و همه اینها در کنار هم باعث شد که به سرعت کیت تشخیص کووید-۱۹ را وارد بازار کنیم. زمان خوبی بود که وارد بازار بینالمللی هم بشویم، از کشورهای مختلف حتی کشورهای اروپایی مثل آلمان درخواست داشتیم اما متاسفانه مقداری درگیر شدیم چون گفتند که محصولات کرونا اجازه صادرات ندارند. البته معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری خیلی ما را حمایت کردند که واقعا جای تقدیر و تشکر دارد و وزارت بهداشت هم حمایتهای لازم را داشت اما نیاز کشور در اولویت بود و تا مدتی به ما اجازه صادرات نمیدانند. ولی بالاخره برای کیتهای سلولوژی مجوز صادرات را گرفتیم و شروع به صادرات کردیم، البته کمی دیر بود، چینیها و بقیه کشورها هم کمکم وارد بازار شده بودند و محدوده بازار ما را کوچک کردند، اما صادرات بد نبود. حدودا نزدیک به یک میلیون دلار در کیت سلولوژی صادرات داشتیم.
دکتر بهروز حاجیانطهرانی ادامه داد: در مورد کیتهای پیسیآر هم خیلی درخواست داشتیم اما هنوز مجوز صادراتش را به ما ندادند، البته گفتند که اگر درخواست بزرگی باشد، میتوانند مجوز ارفاقی بگیرند و اجازه صادرات به ما بدهند. گرچه ما هنوز مشغول تامین نیاز کشور هستیم. بدون تردید تا کنون نیاز بخش دولتی کشور را ما تامین کردهایم؛ کیتها بوده و هست و همه دانشگاهها از طریق هیئت امنای ارزی خریدشان را از ما انجام دادند و تقریبا در خصوص کیتهای تشخیص کووید-۱۹ شرکت دیگری امکان این را که در بخش تولیدی این کیتها را تامین کند، نداشته یا کیفیت لازم و آمادگی تولید نداشته است.
رقابتینابرابر بین تولیدکننده و واردکننده
مدیر کمیته کسبوکار انجمن شرکتهای دانشبنیان حوزه سلامت تهران همچنین درباره موانع موجود در کسبوکار شرکتهای دانش بنیان با تقسیمبندی بازار به دو دسته داخلی و خارجی گفت: در مورد بازار داخل، تا آن موقع که پول نفت بود، این پول را هزینه و نیاز کشور را از این طریق بدون هیچ محدودیتی وارد کردند. مصرفکننده بخش بهداشت و پزشکی هم تمایل دارد که بهترین برند دنیا را بخرد. بنابراین تا وقتی که پول نفت بود، واردات صورت میگرفت و شرکتهای دانشبنیانی هم که میخواستند جان بگیرند، همیشه با واردات بیرویه کالاهای مشابهشان مواجه بودند، خصوصا در دو سال اخیر که ارز ۴۲۰۰ تومانی به واردکننده داده شد و این در حالی بود که تولیدکننده ارز دریافت نمیکرد یا فقط برای مواد اولیه دریافت میکرد اما برای بستهبندی و موارد مختلف هزینههای زیادی صرف میکرد. بنابراین رقابتی نابرابر بین تولیدکننده و واردکننده ایجاد شد. از روز اول همه درخواست کردند که این ارز «رانتساز» در اختیار کسی قرار نگیرد و ارز از بازار آزاد تامین شود اما از ترس از اینکه قیمتها افزایش پیدا کند این کار را نکردند ولی قیمتها هم افزایش پیدا کرد. خیلی از این ارزها هم از کشور خارج شد و چیزی هم در ازای آن وارد نشد.
دکتر بهروز حاجیانطهرانی که شرایط فعلی را بزنگاهی تاریخی برای تولیدکنندگان داخلی دانست سپس اظهار کرد: من معتقدم که وضعیت حاضر یک بزنگاه تاریخی در کشور ما است، قیمت ارز بالا رفته و خوشبختانه یا متاسفانه دولت ارزی ندارد تا در اختیار واردکننده بگذارد، بنابراین تولیدکننده مجالی دارد تا در این شانس بهوجودآمده، تولید و وارد بازار کند و جای محصول خارجی را بگیرد.
او سپس درباره بازار خارجی افزود: واقعیت این است که به خاطر تحریمها نقل و انتقالات مالی بسیار دشوار شده است. بنابراین وقتی صادر کنیم هم باید پول را به کشور برگردانیم که این امکانپذیر نیست. آن کسی که میخواهد بخرد هم باید پول را به ایران بفرستد، پس با شرایط فعلی ترجیح میدهد از ایران نخرد. پس صادرات در این برحه از زمان کار سختی است، مگر اینکه محصولات تکی تولید شود که کشورهای خارجی نتوانند با آن رقابت کنند که این قدری دور از ذهن است. کشورهای خارجی مزیتهای رقابتی دارند و در شرایط ویژهای هستند که راحتتر میتوانند در خارج از ایران با کشورهای دانشبنیان ما رقابت کنند. اما شاید محصولات اندکی باشند که این توان را داشته باشند و به خاطر عمق دانشی که دارند صادراتشان امکانپذیر شود. به هر ترتیب اکنون موقعیتی خاص برای تولیدکننده در داخل کشور است تا بتواند بازار کشور را اشغال و درآمدی برای خودش ایجا د کند تا سیستمهای توسعهایاش را تقویت کند و توسعه پیدا کند تا در آینده که اوضاع مساعد شد بتواند وارد بازار خارجی شود.
شرکتهای دانشبنیان مایحتاج کشور را تامین میکنند
مدیرعامل شرکت پیشتاز طب زمان همچنین درباره نقش شرکتهای دانشبنیان حوزه سلامت در کمک به کشور در شرایط گوناگون و به ویژه مواقع بحران اظهار کرد: در دوران شیوع ویروس کرونا نه تنها هیچکدام از لوازم اضطراری برای مقابله با بحران را وارد نکردیم بلکه همه تولید شده است، از ونتیلاتور گرفته تا ماسک و دستکش. شاید به نظر برسد که ماسک و دستکش سطح تکنولوژی پایینتری دارد اما در خیلی از کشورهای اروپایی، در حجمی بالا از چین وارد میکردند که در کشور ما تولید شد.
دکتر بهروز حاجیانطهرانی سپس گفت: در مورد محصولاتی با دانش عمیقتر مثل ونتیلاتور و اکسیژنساز هم نه تنها واردات نداشتیم بلکه به دنبال صادرات هم بودیم. در رابطه با کیتهای آزمایشگاهی هم به کیتهای سلولوژی اصلا اجازه واردات نداند چون ما نیاز کل کشور را تامین کردیم و درمورد کیتهای مولکولی هم همینطور. اصلا نیاز به واردات نداشتند و همچنان هم ما میگوییم که ظرفیت تولید تا چندبرابر را داریم و این بیانگر آن است که شرکتهای دانشبنیان زیرساخت خوبی را ایجاد کردند که میتوانند به راحتی مایحتاج کشور را تامین کنند.
موانع ساختاری بر سرراه تولید
مدیر کمیته کسبوکار انجمن شرکتهای دانشبنیان حوزه سلامت تهران در پاسخ به پرسشی درباره حمایتهای لازم از شرکتهای دانشبنیان سلامت در خصوص صادرات دانشبنیان با یادآوری اینکه در ایران کسی از صادرات حمایت نمیکند گفت: در رابطه با محصولات کرونایی که باید اجازه صادرات به همه داده شود، حالا هم دیر شده است و شرکتها بازار خوبی را از دست دادهاند اما به صورت کلی در رابطه با صادرات، اگر دولت مداخله نکند و ایجاد موانع ننماید، تولید کار خودش را انجام میدهد، شرکتها خودشان راهشان را پیدا میکنند، تولید میکنند، در کشور میفروشند و صادر میکنند. اما متاسفانه ما در کشور دچار خودتحریمی هم هستیم. گاهی بیش از یک سال طول میکشد تا مجوز دریافت کنیم و از این دست مسائل بسیار است. تنها بخشی که در بخش دولتی از این شرکتها حمایت میکند، تولیدات دانشبنیان را به جلو می راند و وظیفهاش هم به همین ترتیب تعریف شده، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری است که باز هم از آنها تشکر میکنم.
همه محصولات آزمایشگاهی مورد نیاز کشور را تولید میکنیم
دکتر بهروز حاجیانطهرانی همچنین درباره محصولاتی که قرار است در آینده توسط شرکت پیشتاز طب زمان به بازار عرضه شود بیان کرد: ما بخش تحقیقاتمان را به شتابدهنده سیناپس منتقل کردیم. شتابدهنده را با سرعت خیلی زیادی توسعه و جای بزرگتر و امکانات بیشتری در اختیار آن قرار میدهیم. امیدواریم تا یک سال دیگر حداقل ۱۰۰ تا ۱۵۰ تیم تحقیقی دیگر در آن مستقر شوند. ما بنا داریم همه محصولات آزمایشگاهی مورد نیاز کشور را تولید کنیم، همه آنهایی که در آزمایشگاهها مورد استفاده قرار میگیرند. قطعا سیستمی خواهیم داشت که تمام کارهای آن انجام شده و امیدوار هستیم که تا آخر امسال بتوانیم این پروژه را با دستگاهی بسته لانچ کنیم و حداقل ۲۰ تا ۴۰ تا محصول قرار است بر آن قرار گیرد و وارد بازار شود.
او ادامه داد: برای محصولات دیگر مثل محصولات مولکولی هم تیمهایی تشکیل دادیم که یکی از تولیدات آنها همین تست مولکولی کووید-19 است. در رابطه با دیگر تستهایی که در آینده میتوانند در آزمایشگاهها مصرف شوند و بازار خوبی هم دارند شروع به کار کردهایم. ما برنامه مان بر این است تمام محصولات با ارزش افزوده بالای آزمایشگاهی را در شتابدهنده طراحی کنیم و در شرکتهای مختلفی که در کنار ما قرار دارند تولید شوند.
چشماندازی سیاه و سفید
مدیرعامل شرکت پیشتاز طب زمان در پاسخ به سوالی درباره آینده شرکتهای دانشبنیان سلامت ایرانی نیز گفت: سوال سختی است. چون اقتصاد ما به شدت لطمه دیده. دانشبنیانها ارزش آفرینند اما وقتی که پول نباشد و تورم بالا باشد، یک جای این زنجیره اقتصادی قطع است بنابراین ورود اینها به بازار سخت میشود. اگر شرایط به همین روال باشد، چشمانداز خیلی روشنی برایشان نمیبینم اما امیدوارم شرایط کمی مساعدتر و وضعیت اقتصادی کشور بهتر شود. به شکل عمومی در چند سال گذشته این شرکتها رشد بسیار خوبی داشتهاند و اگر شرایط اقتصادی مقداری بهبود پیدا کند، مطمئن هستم شرکتهای دانشبنیان نقش اصلی را در توسعه اقتصاد کشور کشور خواهند داشت.
انجمن؛ فضایی برای به اشتراکگذاری تجربهها
دکتر حاجیانطهرانی در پایان درباره ارتباط خود با انجمن شرکتهای دانشبنیان سلامت بیان کرد: از زمانی که وارد انجمن شدم، احساس کردم فضای خوبیست تا تجربیاتمان را با دوستانی که جدیدتر وارد بازار شدهاند یا میخواهند وارد بازار بشوند، به اشتراک بگذاریم. تمایل داشتم مکانیزمهای استارتاپی جریان پیدا کند، اتفاقا تاییدیهای هم گرفتیم تا بتوانیم با همکاری سایر کمیتهها رویدادی استارتاپی برگزار کنیم که در این رویداد خیلی استانداردهایی که در دنیا اتفاق میافتد برپا شود. میخواستیم در این رویداد شبکهسازی اتفاق بیفتد تا سرمایهگذاران بیایند و صندوق ها نیز وارد شوند و اینطور جهشی در رشد شرکتهای دانشبنیان سلامت اتفاق بیفتد اما متاسفانه با شیوع ویروس کرونا نتوانستیم این رویداد را برگزار کنیم. امیدوارم که به زودی این پاندمی از دنیا رخت ببندد و برود و ما بتوانیم این رویداد را برگزار و شرکتها را جذب و راهی درست کنیم تا شبکههایی ایجاد شوند و بتوانند به هم کمک کنند و اقتصاد دانش بنیان را توسعه دهند.
